سلام پرتوکار

درفرایند تابش به مواد غذایی از سه نوع تابش پونسازاستفاده می کنند:

• منبع گامای حاصل از کبالت-60
• ژنراتور اشعه الکترونی
• شتاب دهنده اشعه ایکس

 منبع گامای کبالت 60

کبالت -60 از خود تابش یونسازی ساطع می کند که از پرتوهای گاما تشکیل یافته است. "امکانات گاما" را در کپسول هایی از جنس استیل (مانند "مدادهایی" از کبالت) در مخازنی در زیر آب ذخیره می کنند. کبالت - 60 دارای چندین مزیت می باشد :

•  بیش از 95 ٪ از انرژی گسیل شده آن برای استفاده قابل دسترسی است.
• قابلیت نفوذ عمیقی دارد.
• بازده یکنواخت و قابل توجهی در دوز مواد غذایی تولید شده دارد.
• به نیکل غیر رادیو اکتیو تجزیه ( واپاشی) می شود.
• برای محیط زیست خطر کمتری در برخواهد داشت.

 وبا وجود دارا بودن نیمه عمری معادل 5.3 سال معایبی نیز دارد:

• "مداد"  کبالت - 60 نیاز مکرری به دوباره پر شدن دارد.
• اثر آن بر مواد غذایی نسبتا کند است.

سزیم- 137 نیز از منابع گاما ی دیگریست که برای پرتو افکنی استفاده می شود. سزیم-137 پرتو گامایی با عمق نفوذ کمتر ایجاد می کند و نیمه عمر طولانی تری دارد ، بنابراین استفاده از آن تحت شرایط خاصی مناسب خواهد بود.

 ژنراتور اشعه الکترونی

ژنراتور پرتوی الکترونی به وسیله شتاب دهنده خطی؛ پرتوی الکترونی تولید می کند(کار این ژنراتورها در اصل همانند کار لامپ های تلویزیونی می باشد). الکترون با سرعتی معادل 99 ٪ سرعت نور و انرژی بیش از 10 میلیون الکترون ولت متمرکز و شتاب داده می شود.

از آنجا که پرتوهای تولید شده الکتریکی هستند، مزیت های خاصی دارند :

• آنها می توانند فقط در هنگام نیاز تولید شوند.
• مانند کبالت-60 نیازی به دوباره پرشدن ندارند.
• هیچ زباله رادیواکتیوی ایجاد نمی کنند.

تکنولوژی پرتو الکترونی همچنین دارای معایبی است :

• عمق نفوذ کمی دارد.
• اشعه الکترونی باید به پرتوهای اشعه ایکس با نفوذ بالا تبدیل شود.
• مصرف برق بالایی دارد.
• پیچیدگی و به طور بالقوه هزینه تعمیر و نگهداری بالایی دارد.

 شتاب دهنده اشعه ایکس

تجهیزات اشعه ایکس از اشعه الکترونی استفاده می کنند و آن را به سمت هدف فلزی شتاب می دهند. اگرچه قسمتی از انرژی جذب می شود، قسمتی هم به اشعه ایکس تبدیل می شود. پرتوهای ایکس مانند اشعه گاما نافذ هستند و می توانند در جعبه های مواد غذایی با ضخامت 15 اینچ یا بیشتر مورد استفاده قرار گیرد. پرتو ایکس این امکان را می دهد تا مواد غذایی هنگام حمل و نقل پردازش شوند. مزیت پرتوهای ایکس، قدرت نفوذ بالایشان است با این حال از مضرترین فن آوری های پرتو الکترونی هستند .

 دوز تشعشع به مواد غذایی چیست؟

مواد غذایی مختلف دوزهای تابشی متفاوتی دارند. برای اکثریت قریب به اتفاق مواد غذایی به کمتر از 10کیلوگری محدود می باشد. (FDA)  وزارت غذا و داروی آمریکا محدوده دوز تابش مخصوص هر نوع ماده غذایی را این چنین تعیین کرده است :

 چگونه تابش باکتریها را از بین می برد؟

وقتیکه اشعه یونساز به مجموعه ای از باکتری ها و دیگر میکروبها تابانده می شود، انرژی بالای پرتو باعث شکسته شدن پیوند های شیمیایی مولکولهای حیاتی که جهت رشد و تکثیر سلولی لازمند، می شود. در نتیجه میکروب می میرد و دیگر نمی تواند باعث فساد ماده غذایی بشود. شکستن پیوند شیمیایی به وسیله تابش به عنوان radiolysis شناخته شده است.

منابع

• Center for Consumer Research at the University of California-Davis
• Iowa State University Food Safety Research Project
• ترجمه و تنظیم سارا محمدی