جراحی با اشعه یا radiosurgery

روشي است که اجازه مي دهد يک سري از جراحي هاي مغز بدون باز کردن جمجمه انجام شود. در اين روش از تابش هاي جهت گيري شده پرتو هاي يونيزه استفاده مي شود. در اين روش از جراحي به کمک دهنده هاي بالاي پرتو ها، يک سري تومور هاي داخل جمجمه اي و يا عوارض ديگري که به راحتي با جراحي معمولي قابل رفع شدن نيستند، از بين برده مي شوند.

درمان با اعمال جراحي در بسياري از موارد براي بيمار مشکلاتي ايجاد مي کند و به بسياري از بافت هاي سالم نيز آسيب مي رساند.

جراحاني که براي درمان از پرتو ها استفاده مي کنند، از وسايلي بسيار دقيق و بسيار مجهز مثل شتاب دهنده هاي خطي، اشعه ليزر و کامپيوتر استفاده مي کنند. در بيست سال اخير جراحي پرتوي اولين راه درمان پس از استفاده از شيمي درماني، پرتو درماني و جراحي بوده است.

پرتو هاي مورد استفاده در جراحي پرتوي از يک منبع خارجي تامين مي شوند که تحت شرايط بسيار دقيق و با دستگاه خاصي پرتو ها و اشعه هاي مختلف در يک نقطه که تومور يا آسيب بافتي وجود دارد متمرکز مي شوند و به اين ترتيب درمان صورت مي گيرد و بافت هاي سالم اطراف محل مورد درمان نيز آسيبي نمي بينند. به اين ترتيب بيمار با يک روز بستري شدن در بيمارستان درمان مي شود و از عوارضي مانند خونريزي و عفونت بعد از عمل خبري نيست. البته زمان لازم براي بهبود کامل، بيشتر است.

دکتر لارس لکسل از موسسه کارولينکا در استکهلم و بي جرن لارسون راديوبيولوژيست از دانشگاه اوپسه لا در سال ۱۹۵۹ با همکاري يکديگر متوجه شدند که تومورها را با تحت تابش شديد پروتون قرار دادن مي توان از بين برد. اين دو در سال ۱۹۶۸ Gamma Knife را ساختند. در اين دستگاه از منبع راديواکتيو کبالت ۶۰ استفاده مي شود که در يک ساختار حلقوي با کانال هاي مرکزي بازتابش قرار گرفته است. در آخرين مدل اين دستگاه منبع راديواکتيو کبالت وجود دارد که پرتو هاي گاما را به مرکز حلقه هدايت مي کنند که در آن نقطه سر بيمار قرار مي گيرد.

در جراحي پرتوي، بافت به طور انتخابي يونيزه مي شود. يونيزه شدن بافت در نتيجه ايجاد شدن يون هاي غيرآلي که معمولاً براي سلول کشنده هستند اتفاق مي افتد. راديکال هاي آزادي که طي يونيزه شدن به وجود مي آيند براي سلول و غشاي هسته RNA و DNA کشنده هستند و اثرات غير قابل بازگشتي بر روي اين ساختار ها مي گذارند که باعث مرگ سلولي مي شود. کلاً پنج نوع تابش در جراحي پرتوي مورد استفاده قرار مي گيرند که عبارتند از امواج الکترومغناطيسي (اشعه گاما و اشعه ايکس)، ذرات اتمي پروتون و نوترون، و يون هاي کربن. جراحي پرتوي اصولاً در مواردي که تومور هاي مغزي و مشکلات عروقي مغزي تشخيص داده شده باشد، کاربرد دارد و بايد نوع آسيب، مکان آن و سن بيمار و کلاً سلامت کلي بيمار براي انجام اين عمل در نظر گرفته شود.